نقد سخنانی از یک سخنران قسمت یک

نقل کردند یک سخنران رسانه از آیات شریفه قرآن درباره اینکه شیطان لعین قسم خورده همه را گمراه می کند غیر از بندگان مخلص و پاسخ خداوند متعال که اهل اغوای شیطان را استثنا نموده، نتیجه گرفته که پس اصل بر «نجات» است مگر کسی خودش دنبال شیطان برود. استدلال شده به اینکه در پاسخ خداوند «إِنَّ عِبادی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوینَ» (42 حجر) تنها کسانیکه استثنا شده اند و از شیطان تبعیت می کنند، مورد اغوای شیطان هستند و لذا اصل بر نجات است مگر کسی خودش دنبال شیطان برود. سپس چند جمله ای – غیر علمی- درباره ارادۀ خداوند اظهار شده. البته ظاهراً در کنار این چند اشکال، مطالب مفیدی هم بوده که اینجا محل بحث نیست.

آیات مورد استناد و قبل و بعد آن، مربوط به امر خداوند به ملائکه به سجده برای حضرت آدم - علی نبینا و آله و علیه السلام- است (39تا 42 حجر) که شیطان لعین رجیم، استکبار و حسادت ورزید.

بحث مورد نظر مفصّل است و قبلاً در نقد انحرافات فلسفه و عرفان از جمله انحرافات ملاصدرا اشاره ای کردم ولی اینجا فقط در حد یک اشاره بسیار کوتاه؛

اوّلاً «استثناء» از «مستنثی منه»، - به تنهایی- دلالت تمامی ندارد که «مستثنی» لزوماً از جهت تعداد در اقلیّت است.  خیر، نمونه هایی در خود قرآن هست که «مستثنی» از «مستثنی منه» (یا مرجع محذوف)، در اکثریّت است(از جهت تعداد افراد)، و مثلاً «استثناء» برای تأکید بر جهتِ دیگری غیر از «تعداد» است. لذا وقتی جملۀ دارای استثناء به تنهایی آمده، نمی توان نسبت به اقل یا اکثر بودن مستثنی، نتیجه گرفت و بدون قرینه یا سایر ادله، در این باره چیزی نمی توان از صرف این جمله گفت...

شاهد مثال در کنار استناد سخنران مذکور به آیه ای که ذکر شده (...ان عبادی لیس لک...) ، این آیه شریفه است : وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَیْهِمْ إِبْلیسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلاَّ فَریقاً مِنَ الْمُؤْمِنینَ (20 سبا)

که برعکس برداشت سخنران مذکور، دلالت دارد تنها یک گروه استثنا شده، از تبعیّت از شیطان نجات یافتند. یعنی استثنا را دقیقا در مقابل آنچه سخنران مذکور استناد جسته قرار داده.

همۀ انسانها با اختیار می توانستند به راه حق بروند، اما در عمل، فقط عده ای این کار را کرده اند...

مجموعاً آیات و روایات در اینکه اهل نجات نسبت به اهل هلاکت، معمولاً در اقلیّت بوده و هستند بسیار فراوان و صریح است. آیات عبرت آموز قرآن از امّتهای گذشته در هلاک آنها بجز پیروان انبیاء عظام...، بحث شباهت امت آخرین به امم گذشته...، خصوصاً روایات قلّت اهل نجات در آخرالزمان و ... بسیار بیش از آنست که انکار شود.

وَ ما أَکْثَرُ النَّاسِ وَ لَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنینَ  (103 یوسف علیه السلام)

البته در برهه هایی از زمان، انسانهایی که روی زمین مانده اند فقط اهل نجات بوده اند، مانند بعد از طوفان حضرت نوح  -علی نبیّنا و آله و علیه السلام-، همچنین دربارۀ روزگار بعد از ظهور و فتح منجی جهان حضرت بقیه الله – عجل الله تعالی فرجه الشریف و علیه السلام - نیز چنین فرموده اند که فقط اهل ایمان روی زمین خواهند ماند... اما در غیر این موارد، گزارش صریح و بسیار فراوان آیات قرآن و روایات بر آن بوده که تابعین حق نسبت به اهل هلاکت، معمولاً کمتر بوده اند-از جهت تعداد افراد-

یادآوری سورۀ عصر؛

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏ * وَ الْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی‏ خُسْرٍ *إِلّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ*

قسم به عصر * همانا حقیقت انسان در حال ضرر و خسارت است * بجز  یک عدّه : کسانیکه ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و به حق تواصى کردند و به صبر تواصى داشتند

که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در غدیر این سوره را نیز تلاوت فرمودند.